(tylko do korespondencji): Szybowice 378,
48-200 Prudnik

Odsłony: 3388

Psy - genetykaW 2014 r. (do nas zazwyczaj "nowiny" docierają z opóźnieniem ;)) opublikowano wyniki badań genetycznych przeprowadzonych na psach oraz wilkach i dla porównania na gatunku psowatych (złoty szakal). Podsumowując badania John Novembre, profesor na Wydziale Genetyki Człowieka University of Chicago i nadzorujący prowadzone prace, stwierdził: "Udomowienie psów było bardziej skomplikowane niż do tej pory sądziliśmy".

Skąd takie twierdzenie? Otóż okazuje się, że psy z różnych szerokości geograficznych są bardziej między sobą spokrewnione, niż wilki z różnych miejsc między sobą, jak również małe jest pokrewieństwo między wilkami i psami, czyli geny wskazują, że - uwaga! - psy nie pochodzą od wilków, w każdym razie nie od wilków, które znamy.

O ile więc genom wilków i psów jest bardzo do siebie zbliżony (na tyle, że mogą się one wspólnie rozmnażać, dając płodne hybrydy), to te różnice, które są decydują o znacznej odrębności obu gatunków (Niektórzy badacze twierdzą iż podobieństwo sięga 98%, a inni, iż wynoszą one 80%). Dla pełnego uświadomienia sobie faktu, jak bardzo przełomowe są wyniki przeprowadzonych badań, musiałam więc zapoznać się z nimi bardziej szczegółowo.
Otóż badacze opracowali najwyższej jakości sekwencje genów trzech wilków szarych: po jednym z Chin, Chorwacji i Izraela, a zatem z terytoriów uważanych za ośrodki udomowienia psów. Sporządzono też genomy dwóch ras psów: pochodzącej z centralnej Afryki rasy basenji oraz australijskiego dingo - oba terytoria są historycznie separowane od współczesnych populacji wilków. Ponadto opracowano genom złotego szakala, który użyto jako ‚materiał kontrolny’ (porównawczy) przedstawiający wcześniejszą dywergencję. Analiza materiału genetycznego psów basenji i dingo, a także wcześniej opracowanego w Europie genomu boksera wykazała, że psy są bliżej ze sobą spokrewnione niż wilki, niezależnie od pochodzenia geograficznego.

Prof. Novembre tak określił te wyniki: "Jeśli więc zapytamy, który z wilków jest najbliżej spokrewniony z psami, to odpowiedź brzmi: żaden z trzech badanych, ponieważ są to wilki, które wyodrębniły się w stosunkowo niedawnej przeszłości. Istnieje coś starszego, czego nie reprezentują dobrze dzisiejsze wilki." Badania wskazują więc na to, że i wilki, i psy wykształciły się jako dwie równoległe linie. Linie te mogą mieć wspólnego praprzodka, który być może już dawno wymarł, ale współczesne wilki tak bardzo genetycznie różnią się od wilka uznawanego dotąd jako ich pierwowzór, że ich geneza musiała być inna i obecna pula genów wilków i psów nie wynika bezpośrednio z liniowego dziedziczenia po jakiejś grupie wilków, a raczej z krzyżowania wilków i psów już po udomowieniu psa. Ow wspólny przodek żył najprawdopodobniej 9.000 do 36.000 lat temu. Szacowany okres jest dość długi, nawet jak na paleontologię, nie mniej było to tak dawno, że już sam, tak długotrwały proces udomowienia psa spowodował znaczące zmiany w jego biologii i zachowaniu. Zmieniły się także wilki, które poza tym - jak się okazuje - krzyżowały się także z szakalem złocistym.

Jest więc jeszcze jeden istotny wynik badań, a mianowicie potwierdzono, że cechy niewielkiej puli genów wspólnych wskazują, że są one wynikiem krzyżowania się między sobą psów i wilków już po udomowieniu psa! Takie stwierdzenie jest możliwe dzięki określeniu dywergencji jednej i drugiej populacji (psów i wilków). Owe zmiany wskazują także na to, iż w historii obu gatunków doszło do - mniej więcej w tym samym czasie - co najmniej 16-krotnego zmniejszenia populacji w niedługim stosunkowo czasie po wyodrębnieniu się obu linii. Prowadzi to do wniosku, że zróżnicowanie przodków obydwu gatunków było większe niż to, które występuje u wilków żyjących współcześnie. Jak powiedział prof. Novembre: "Możliwe, że istniała jeszcze jedna linia genetyczna wilków, z której wyodrębniły się psy, a która następnie wyginęła".

Kolejne jednak zaskoczenie czekało badaczy, gdy porównali zebrany materiał z genomem szakala. Okazało się bowiem, że wilki równie "często" krzyżowały się - już po udomowieniu psa - z psowatymi, jak z psami. Według Adama Freedmana, adiunkta na University of California, Los Angeles (UCLA), pierwszego i głównego autora badań, określenie przepływu genów między psami i wilkami było ważnym krokiem w analizach. Ów przepływ przez gatunki psowatych wydaje się o wiele częstszy niż wcześniej sądzono. „Jeśli nie rozważymy poważnie takiej wymiany, to domieszki tych genów utrudnią poznanie wspólnego rodowodu." powiedział Freedman. "Znaleźliśmy także dowody na wymianę genów między wilkami i szakalami. Obraz wyłaniający się z naszych analiz wskazuje, że taka wymiana może odgrywać ważną rolę w kształtowaniu różnorodności gatunków współczesnych psowatych.”

Jeszcze jeden wynik jest bardzo interesujący. Naukowcy odkryli bowiem także zróżnicowanie u poszczególnych ras psów i wilków w liczbie genów amylazy (AMY2B), które pomagają trawić skrobię. Najnowsze badania sugerują, że gen ten był krytyczny dla udomowienia, umożliwiając wczesnym psom żyjącym w pobliżu ludzi dostosowanie się do diety rolnej. Pochodzenie psów - bardziej skomplikowane niż myśleli naukowcy.Ale naukowcy badający dane genetyczne 12 dodatkowych ras psów zauważyli, że podczas gdy większość ras psów miała dużą liczbę genów amylazy, to nie związane ze społeczeństwami rolniczymi psy, jak Husky i dingo, nie posiadają takich genów w ogóle. Jednocześnie znaleziono tę rodzinę genów u wilków, co oznacza, że takie "przystosowanie" nie rozwijało się wyłącznie u psów już po rozdzieleniu gatunków, ale mogło zostać rozpowszechnione już po udomowieniu.

Prof. Novembre stwierdził, że ogólnie rzecz biorąc, badanie kreśli złożony obraz wczesnego udomowienia. "Chcemy wychwycić możliwie każdy wątek dowodów, aby zrekonstruować przeszłość," powiedział. "Używamy genetyki, by zrekonstruować historię wielkości populacji, powiązań między populacjami i przepływu genów, które miały miejsce. Mamy więc teraz dużo bardziej szczegółowy obraz niż istniał wcześniej, i to dość zaskakujący obraz."

Jakie z tego wszystkiego można wyciągnąć wnioski?
No cóż. Nie po raz pierwszy obowiązujące twierdzenia są "wywracane do góry nogami" przez nowe odkrycia. Z drugiej strony nikt na razie nie może powiedzieć, że psy nie pochodzą od wilka, a jedynie, że pochodzą od "innego stworzenia" - można je na upartego nazwać wilkiem, choć na razie nie wiemy, czym owo stworzenie w rzeczywistości było. Z pewnością jednak - jak zwykle w nauce, gdzie każde odkrycie pociąga za sobą więcej pytań niż odpowiedzi - wiemy więcej, a jednocześnie jakby mniej, bo to co myśleliśmy dotąd okazuje się nieprawdą, a prawda jest zbyt jeszcze wąska, by udzielić wiążących odpowiedzi.

Oczywiste jest, że musimy jeszcze trochę poczekać na szersze badania w tej dziedzinie, które spróbują wyjaśnić "co i jak się tak naprawdę stało". Nie mniej, to co już odkryto potwierdza stanowisko, że wilki i psy mają ze sobą zdecydowanie mniej wspólnego, niż chcieliby zwolennicy teorii pochodzenia psów od wilków (pisałam o tym 2 lata temu w artykule Wilki i psy - czyli dominacja, czy współdziałanie?). To z kolei każe bardzo ostrożnie wyciągać wnioski na temat zachowania psów na podstawie obserwacji zachowań wilków i na odwrót. Jeśli bowiem nawet nazwiemy owego wspólnego przodka prawilkiem lub protowilkiem, czy też prapsem lub protopsem, to jego warunki życia były zdecydowanie różne od tych, w jakich żyją współczesne wilki i psy. Dlatego zarówno w pracy z wilkami (badania, przywracanie do natury ich populacji, itd.), jak i w pracy z psami (wychowanie, trening itp.) należy opierać się na badaniach i obserwacjach każdego z tych gatunków odrębnie.

* dywergencja - tu: dywergencja rozwoju - w rozwoju ewolucyjnym to odmienne kształtowanie się narządu lub postaci osobników jakiegoś szczepu na skutek działania innych warunków środowiskowych; jest to więc ukształtowanie dostosowawcze i może dotyczyć zarówno budowy narządu, np. dywergencja rozwoju kończyn ssaków, jak i jego funkcji np. przetrzymywanie młodych osobników w jamie gębowej u niektórych gadów, jak również całego szczepu osobników, gdy np. na jednej wyspie małpy potrafią wykorzystywać liany do szybkiego przemieszczania się, zaś na innej wyspie, ten sam gatunek małp tego nie potrafi, gdyż tam liany nie występują lub występuje inny ich gatunek. Dywergencja jest często mylona z ewolucją, gdyż bywa nazywana mikro-ewolucją lub ewolucją poziomą, jednak z ewolucją międzygatunkową nie ma ona nic wspólnego.


Źródło: Genomes of modern dogs and wolves provide new insights on domestication,
[w:] The University of Chicago Medicine Communications - 2014 Press Releases, 16 stycznia 2014